Friday, May 1, 2009

5. Kon ABO por yuda desaroya ekonomia

Aña pasa m’a skirbi algu tokante di krísis ekonómiko. De situashon di krísis hende ta reakshoná semper masha basal. Nos ta laga emoshonnan negativo i restringí dirigí nos.

Seguridat ta para dilanti! Den e krísis aki nos a pèrdè prinsipalmente e konfiansa i kurashi. Intervenshonnan den kompanianan no ta dirigí mas riba retené pero mas riba kresementu i desaroyo. Hopi hende ta pensa kon pa kambia e situashon. Pa esei bankonan lo mester tribi di fia oto banko sen. Kompanianan lo mester invertí na lugá di ekonomisá i konsumidónan lo mester laga sèn lora.

Esaki ta lógika di hende inosente. Partidonan tòg ta tribi masha tiki pa tuma inisiativa. Pa esei e rísiko ta muchu grandi pasobra nos ta dependé di otronan tambe. I asina nos ta bini bek na kuminsamentu. Kiko lo mester hasi pa hende bolbe haña konfiansa? Kon ABO lo por sòru pa bo mes en todo kaso tin ménos molèster di e krísis? I di ki sistema bo por saka benefisio for di dje?

Tarda pa ranka.
E situashon aki bo konosé sin duda. Bo ta pará den fila kual ta okashoná pa lus di tráfiko ku kada bes ta laga algun outo so pasa den lus bèrdè. Leu aya bo ta mira ku e lus ta bira bèrdè bolbe kambia bira kòrá. I kada bes ku e lus bira bèrdè ta dura un sin fin promé ku e fila move. I bo por mira tambe kon bini esaki ta sosodé. Ora e outo mas dilanti ranka sali, e ora ei numa shofùr na e di dos lugá ta kuminsá hinka e outo den spit. I ora e outo ei kuminsá kore e ora ei numa e di tres shofùr ta drenta akshon. I asina ta dura un eternidat promé ku finalmente bo por skùif bai algun meter dilanti. Prinsipalmente ora bo ta kasi yega e krusada, esei ta iritante. E rankamentu poko poko di e hendenan ku ta bo dilanti ta sòru pa e lus bira kòrá nèt ora abo ta na turno.

E solushon parse masha simpel. Si tur hende kuminsá kore poko poko ora e lus bira bèrdè, e fila ta sali manera un trein largu. I asina mas outo por pasa den lus bèrdè.

Dikon esei no ta logra? Aparentemente outomobilistanan no tin konfiansa ku esun nan dilanti lo por ranka sali lihé. Sin embargo, pa nan por sigui kore, nan ta dependé (nan no por pasa riba di esun ku ta para nan dilanti) i ta p’esei nan ta den ekspektativa. Nan no ta antisipá riba e movishon di hinter e fila pero ta warda te ora ku esun nan dilanti drenta den akshon. Nan ta aktua segun e prinsipio di: mira promé i kere despues! Te ora e kaminda ta liber nan ta kuminsá move. I pasobra tur hende ta hasi mes un kos nan, nan turno e ta tarda e adelanto.